Μιχάλης Κονιδάρης

2001: ΘΕΑΤΡΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΩΝ ΖΗΡΙΔΗ – Η πρώτη παράσταση.2009: ΤΗΕ LEE STRASBERG THEATREAND FILM INSTITUTE – Η πρώτη ταινία μεγάλου μήκουςΟ Μιχαλης Κονιδαρης γεννήθηκε στις 19 Αυγούστου 1983 στηνΑθήνα. Η μητέρα του είναι ιστορικός της τέχνης και ο πατέρας τουγιατρός χειρουργός και απόφοιτος της Σχολής μας. Μετά το τέλοςτων εγκυκλίων σπουδών του στη Σχολή Ζηρίδη αποφοίτησε από τηΣχολή Κινηματογράφου – Τηλεόρασης, Λυκούργου Σταυράκου, καιαπό το Ινστιτούτο Σπουδών Κινηματογράφου της Πράγας – P.C.F.E.- Τμήματα σκηνοθεσίας – Ειδικών εφέ (special efects).Συνεχίζει τις σπουδές του στην Αμερική αποφοιτώντας από το LosAngeles Film School και από το Lee Strasberg Theatre and FilmInstitute, όπου και σκηνοθέτησε την πρώτη μεγάλου μήκους ταινίατου.Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Σαν μαθητής της Γ΄Λυκείου σκηνοθετείς τους «Οικοδόμους της Αυτοκρατορίας»στον Όμιλο Σύγχρονου Θεάτρου, του οποίου είσαι και ιδρυτικόμέλος. Πώς ήταν αυτή η εμπειρία;Είπατε ιδρυτικό μέλος. Πριν πούμε για τα ιδρυτικά μέλη θα πρέπεινα πούμε για τα «ιδρυτικά συστατικά», τα οποία δεν ήταν άλλα παράη ανάγκη για έκφραση, για δημιουργία και φυσικά ο ΘεατρικόςΔιαγωνισμός του Υπουργείου Παιδείας που φάνταζε μπροστά μαςσαν μια τεράστια πρόκληση. Εκεί, σχολικοί Θεατρικοί Όμιλοι απόόλη την Ελλάδα αγωνίζονταν μέσα στο πνεύμα της ευγενούς άμιλλαςγια τη διάκριση. Οι απόψεις γι’ αυτόν τον διαγωνισμό διίσταντο, ανκαι εγώ πιστεύω πως δεν είναι κακό να επιδιώκει κανείς τη διάκρισηκαι την αναγνώριση της δουλείας του δεδομένου ότι ο χώρος τουθεάματος είναι τρομαχτικά ανταγωνιστικός.

Ο Όμιλος θα έλεγα ότι ξεκίνησε σαν μια παρέα έξι παιδιών. Αρχικάλειτουργούσε και αντιμετωπιζόταν με πολλή επιφυλακτικότητα,καθώς κανείς δεν ήταν σίγουρος για το που θα φτάσει.΄Ετσισυνεχίσαμε να προχωράμε για ένα μεγάλο διάστημα ως εκείνητη μαγική μέρα όπου για πρώτη φορά παρουσιάσαμε το σκηνικότης παράστασης. Ένα σκηνικό λιτό αλλά πλήρως λειτουργικό,το οποίο μαζί με τα εφέ ήχου και φωτός ενεργοποιούσε όλες τιςαισθήσεις. Τα αμέτρητα αναμμένα κεριά που βρίσκονταν μέσα στηναίθουσα του Θεάτρου το έκαναν ακόμα πιο επιβλητικό. Θυμάμαιακόμα πως περίμενα να δω την αντίδραση των καθηγητών καιφίλων καθώς μπαίνοντας στο Θέατρο θα πρωτοαντιμετώπιζαναυτή την σκοτεινή αλλά και ρομαντική ατμόσφαιρα που είχαμεδημιουργήσει. Ακολούθησε η πρώτη ανοιχτή πρόβα και από τότεήταν όλοι σύμμαχοι.

Ο κύριος Κόκλας, ο κύριος Κοσμάς, το τότεδεκαπενταμελές και φυσικά η κυρία Μερκούρη που ήταν ο άγγελόςμας και η οποία παραμένει υπεύθυνη του Ομίλου ως τώρα. Τομεγάλο μάθημα από αυτή την εμπειρία ήταν ότι ένας σκηνοθέτηςπρέπει να εργαστεί σκληρά και επίμονα για να κερδίσει προπάντωντην εμπιστοσύνη όσων πρόκειται να δουλέψουν μαζί του και όσωνπρόκειται να στηρίξουν το όλο εγχείρημα. Η εμπιστοσύνη είναι τοαπαραίτητο στοιχείο και για την διεκπεραίωση αλλά και για τηνεπιτυχία. Ωστόσο εκείνη την πρώτη πρόκληση την αντιμετώπισαμε τα εφόδια που είχα από την μαθητεία μου δίπλα στους δυομεγάλους δασκάλους του θεάτρου Κυβέλη Μυράτ και ΙορδάνηΜαρίνο όντας και εγώ από τα γυμνασιακά μου χρόνια μέλος τηςΘεατρικής τους Εταιρείας στο Παλαιό Φάληρο.Σχεδόν κανείς δεν φανταζόταν ότι θα φτάναμε στο δεύτεροβραβείο του Διαγωνισμού.

Μάλιστα το βράδυ της απονομής είχαμεπαράσταση και έτσι δεν ήταν εκεί κανείς μας ενώ ταυτόχρονα η«Ηλέκτρα» του Ομίλου Κλασσικού Θεάτρου με υπεύθυνο τον κύριοΜακαρόνα έπαιρνε το πρώτο βραβείο στον αντίστοιχο διαγωνισμόΚλασσικού Θεάτρου. Το σχολείο μας λοιπόν, που ανέκαθεναφουγκραζόταν και στήριζε τα οράματα των μαθητών του, δίνειμια σπουδαία ευκαιρία σε όσους όντας ακόμα στη δευτεροβάθμιαεκπαίδευση θέλουν να δοκιμάσουν τον εαυτό τους στις τέχνες.Για μένα η κορυφαία στιγμή ήταν όταν ήρθαμε πρόσωπο μεπρόσωπο με την κριτική επιτροπή του Διαγωνισμού και μιλήσαμε γιατην προσπάθειά μας με ανθρώπους της δουλειάς.Η μεγαλύτερη όμως επιτυχία εκείνου του θιάσου Οικοδόμων τηςΑυτοκρατορίας ήταν ότι τρία από τα μέλη του έκαναν αντίστοιχεςσπουδές και συνεχίζουν να υπηρετούν την τέχνη. Η ΚύνθιαΠλαγιανού – απόφοιτος 2001 – η οποία σπούδασε στη ΣχολήΘεάτρου της Νέλλης Καρά, η Αγνή Μακρή – απόφοιτος 2002– η οποία σπούδασε στη Σχολή Κινηματογράφου – ΤηλεόρασηςΛυκούργου Σταυράκου και εγώ.Ποια ήταν η συνέχεια; Τι ακολούθησε μετά από εκείνη τηνπαράσταση;Την αμέσως επόμενη χρονιά, όταν εγώ ήμουν πλέον απόφοιτος,οι συμμετοχές και στους δύο Θεατρικούς Ομίλους αυξήθηκανεκπληκτικά.

Η επιτυχία της «Ηλέκτρας» και των «Οικοδόμων της Αυτοκρατορίας» ήλκησαν περισσότερα παιδιά σ’ αυτήν την περιπέτειατης πρώτης επαφής με το θέατρο. Όσο για μένα τελειώνοντας τοΛύκειο, βρίσκομαι στην Σχολή Σταυράκου που με την παράδοσητης των εξήντα χρόνων με έμαθε να βλέπω και να σκέπτομαι σανσκηνοθέτης. Αργότερα, στις Σχολές του εξωτερικού το αναγνώρισααυτό πάρα πολλές φορές. Στην ίδια Σχολή, η ταινία που κάναμε (ηπρώτη μου σκηνοθετική απόπειρα) συμμετείχε εκπροσωπώνταςτη χώρα μας σε τρία Διεθνή Φεστιβάλ (σε Μόσχα, Ελσίνκι και ΛοςΆντζελες).Μετά την Αθήνα συνέχισα να σπουδάζω σκηνοθεσία στην Πράγα,όπου είχα και την πρώτη μου επαφή με τον κόσμο του animationκαθώς και την εμπειρία δουλειάς υπό βιομηχανικές συνθήκες σταStudios του Barrandov. Βρέθηκα αρκετές φορές στα γυρίσματατης ταινίας «The Omen» και αυτό ήταν πραγματικά ένα πέρασμασε μια άλλη πραγματικότητα, καθώς καταλάβαινα πως είχα απέναντίμου μια βιομηχανία με τους δικούς της κανόνες και τους δικούςτης κώδικες.

Τα επόμενα τρία χρόνια βρίσκομαι στο Los Angeles,θεωρώντας εγώ προσωπικά πως είναι η φυσική απόληξη, αν θέλεικανείς να ολοκληρώσει τις σπουδές στη σύγχρονη κινηματογραφικήτεχνολογία στον χώρο που αυτή ακμάζει.Η Σχολή στο Los Angeles ήταν εξοπλισμένη με την τελευταία λέξητης τεχνολογίας και επανδρωμένη με καθηγητές που ταυτόχρονα είχαν τις πιο υπεύθυνες θέσεις στις μεγαλύτερες παραγωγές τουHollywood. Είναι η στιγμή που καταλαβαίνω πως η πόρτα του Hollywoodούτε ανοίγει, ούτε σπάει και ότι σ’ αυτή τη βιομηχανία περνάνεμόνο οι καλύτεροι. Πώς; Βρήκα την απάντηση ένα χρόνο μετά τηναποφοίτησή μου από το Los Angeles Film School και όταν πλέονβρισκόμουν στον τελευταίο μου σπουδαστικό σταθμό που ήταν τοLee Strasberg Theatre and Film Institute. Η απάντηση έρχεταιαπό τον Lee Strasberg και είναι η φράση-moto της Σχολής « It’ sabout the work ».

Και έρχεται η ώρα για την πρώτη σου ταινία μεγάλου μήκους.Γιατί ξανά «Οι Οικοδόμοι της Αυτοκρατορίας»;Είχαν προηγηθεί κάποιες σπουδαστικές ταινίες μικρού μήκους καιαρκετά video clips αλλά ποτέ δεν είχα ξεπεράσει το χρονικό όριοτων εικοσιπέντε λεπτών. Μας βολεύει να λέμε πως σημασία δενέχει η ποσότητα αλλά η ποιότητα. Η αλήθεια όμως είναι ότι στηδουλειά μας τα χρειαζόμαστε και τα δύο. Στο Strasberg Instituteυπήρχε από καιρό η ιδέα μιας ταινίας μεγάλου μήκους, κάτι που οιΣχολές Κινηματογράφου στην πλειοψηφία τους αποφεύγουν καιαυτό συμβαίνει για πολλούς λόγους. Το Strasberg Institute σεαντίθεση με τις άλλες σχολές απ’ όπου αποφοίτησα εστιάζει στοΘέατρο επομένως η ιδέα της διασκευής ενός θεατρικού έργου γιατην μεγάλη οθόνη ήταν η καταλληλότερη λύση. Για άλλη μια φοράλοιπόν έπρεπε να πείσω πως «Οι Οικοδόμοι της Αυτοκρατορίας»είναι αυτό που ψάχνουμε.

Μετά από μια σειρά παρουσιάσεων τηςπρότασής μου, όπου το κύριο υλικό ήταν ένα λεύκωμα φωτογραφιώνκαθώς και το video της παράστασης του Θεατρικού μας Ομίλου στοΘέατρο «Ελεύθερη ΄Εκφραση» το καλοκαίρι του 2001 η πρότασήμου έγινε δεκτή. Ήμουνα σίγουρος ότι είχα μια κινηματογραφικήοπτική πλέον σ’ αυτό το έργο και ότι μπορούσα να το βγάλω απότα στενά πλαίσια των τριών τοίχων και να πω την ιστορία με τελείωςάλλα μέσα έκφρασης.Το γεγονός ότι είχα δουλέψει στο παρελθόν πάνω στο ίδιο έργο είχεκαθοριστική σημασία και έτσι είχα για άλλη μια φορά το πράσινο φωςγια τους Οικοδόμους της Αυτοκρατορίας.Τι σε ελκύει σ’ αυτό το έργο; Πώς αντιδρά το κοινό σ’ αυτήν τηνκατάσταση που παρουσιάζει ο Μπόρις Βιάν;Ανακάλυψα τυχαία μια παλιά μετάφραση των «Οικοδόμων τηςΑυτοκρατορίας» στα Ελληνικά. Υπήρχαν πολλά υποψήφια έργα γιατην πρώτη παράσταση του Θεατρικού Ομίλου στα ΕκπαιδευτήριαΖηρίδη. Εγώ επέμενα πάντα γι’ αυτό το έργο.΄Επρεπε όμως,εκτός από το υπερβολικό μαύρο χιούμορ και την ωμή βία που τοδιακρίνουν, να αναδείξουμε και το μεγάλο βάθος νοημάτων και τονπολλαπλό τρόπο ανάγνωσης και κατανόησής του.

Ο Μπόρις Βιάν είχε πάντα έναν καταπληκτικό τρόπο να συγκινεί αλλάκαι να σοκάρει το κοινό του. Ο ίδιος, συγγραφέας, σκηνοθέτης,ηθοποιός, μουσικοσυνθέτης, ήταν ένας πραγματικά πολυδιάστατοςκαλλιτέχνης, ένα από τα πιο ανοιχτά πνεύματα της εποχής του.Ανήκε σε κύκλους ανθρώπων που άφησαν το στίγμα τους στονχώρο της τέχνης και ιδιαίτερα του θεάτρου (Jean Paul Sartre, Simonde Beauvoir), που όμως δε δίσταζε να τους ειρωνευτεί όποτεερχόταν σε αντίθεση με τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Όσον αφοράστο συγκεκριμένο έργο, αν κάποιος δεν είχε ποτέ επαφή με τοΘέατρο του Παραλόγου, δύσκολα ακολουθεί τον τρόπο σκέψηςτου συγγραφέα. Πιστεύω όμως πως παρακολουθώντας το έργοτο κοινό διακρίνει μία κατάσταση γνώριμη στον καθένα μας. Μιακατάσταση στην οποία ο σημερινός άνθρωπος αντιδρά με τον ίδιοεπιπόλαιο και ανεύθυνο τρόπο όπως οι ήρωες του έργου. Όλαβέβαια παρουσιάζονται μέσα από συμβολισμούς, σχήματα λόγουκαι αλληγορίες.Συγκλονιστικό στοιχείο μέσα στο έργο είναι η ειρωνεία της νέας γενιάςπρος τους μεγάλους από τους οποίους φαίνεται να κληρονομεί ένανπλήρως εκφυλισμένο κόσμο.

Τα χαώδη γεγονότα του περασμένου Δεκεμβρίου στη χώρα μας κάνουν το έργο πιο επίκαιρο από ποτέ.Σε αρκετά σημεία νομίζει κανείς πως διακρίνει αναρχικές τάσεις οι οποίες κατά την γνώμη μου δεν είναι παρά έκφραση πικρίαςτου προδομένου από τους θεσμούς σύγχρονου ανθρώπου. Έτσι διακρίνουμε αντιδράσεις άλλοτε παθητικές και άλλοτε ακραίες, πουοδηγούν σε τραγικές συνέπειες.Παρατήρησα στις μέχρι τώρα προβολές μας, ότι παρά το χιούμορ πουδιακρίνει μεγάλο μέρος των διαλόγων, μετά από ένα σημείο το γέλιοτων θεατών κόβεται και μάλιστα απότομα. Αυτό συμβαίνει και στηνκαθημερινότητα. Το γέλιο κόβεται απότομα καθώς συνειδητοποιούμεπως αντιμετωπίζουμε το φόβο και την ανασφάλειά μας με λάθοςτρόπο. Όταν εντέλει αφήνουμε το τιμόνι στα χέρια της νεολαίας, τότεείναι πλέον αργά. Η δεκαεφτάχρονη ηρωίδα του έργου διαπιστώνει πως ο κόσμος που την περιμένει έξω δεν είναι παρά ένας κόσμοςσκοτεινός, μυστηριώδης και επικίνδυνος.Γυρίζεις λοιπόν αυτήν την ταινία στο Ινστιτούτο Lee Starsbergόπου φοιτάς. Αυτός ο χώρος είναι γνωστός παγκόσμια για τηνδιδασκαλία αυτού που λέγεται «μέθοδος υποκριτικής» – methodacting -. Αυτό πως επηρεάζει τη δουλειά σου;Πιστεύω στη μέθοδο. Ο Stanislavski δούλευε πενήντα χρόνιαπάνω στη μέθοδο και για άλλα εξήντα χρόνια ο Strasberg μεασκήσεις και πειραματισμούς άνοιγε καινούργιους δρόμουςστην υποκριτική. Πρέπει πράγματι να τους εμπιστευτούμε. Σανσκηνοθέτης δε θα μπορούσα ποτέ να επιβάλω τη χρήση κάποιαςμεθόδου. Δουλεύοντας όμως με εκπαιδευμένους στη μέθοδοηθοποιούς συνειδητοποίησα ότι για να έχουμε κάτι αληθινόστη σκηνή του θεάτρου ή στο πανί, πρέπει να δουλεύουμε μεαληθινά υλικά.

Ο ηθοποιός που θα είναι αληθινός μπροστά στηνκάμερα θα έχει δουλέψει περισσότερο με αναμνήσεις και όχι μεφαντασία. Ίσως να μην ακούγεται βολικό αλλά έχει αποδειχτεί μεπειράματα. Προσωπικά, προτιμώ να πω στον ηθοποιό «θυμήσου»και όχι «φαντάσου». Τον βοηθάω περισσότερο ωθώντας τον ναβρει αληθινές αναμνήσεις που θα τον βοηθήσουν στην απόδοσήτου περισσότερο από κάθε αποκύημα φαντασίας που αποτελείυποκατάστατο αναμνήσεων. Αυτό βέβαια προϋποθέτει εκπαίδευσηκαι από την πλευρά του σκηνοθέτη και από την πλευρά τουηθοποιού. Ιδίως δε ο ηθοποιός απαιτείται να είναι εκπαιδευμένοςστην χρήση όλων των ειδών μνήμης. Παρακαλώ, μη βάλετεεισαγωγικά στα είδη μνήμης. Κάθε άνθρωπος διαθέτει τέσσεραείδη μνήμης. Σ’ αυτό το σημείο προσθέτω ότι ο Stanislavski και οStrasberg επιβεβαιώνονται και από την αρχαία ελληνική παράδοσηπου, χιλιάδες χρόνια πριν, ήθελε την μνήμη να είναι η μητέρα όλωντων μουσών και όχι την φαντασία.Στην περίπτωση των Οικοδόμων της Αυτοκρατορίας που τοπο-θετείται στο Θέατρο του Παραλόγου – αν και κάποιοι διαφωνούν– προηγείται η φάση τηςαναζήτησης της λογικής μέσαστο παράλογο. Υπάρχει πράγματιλογική πίσω απ’ αυτούς τουςδιαλόγους. Και αν παραλειφθείαυτή η φάση της αναζήτησης τηςλογικής, τότε δεν υπάρχει καμιάεξέλιξη στο όλο εγχείρημα.Θεωρείς ότι υπήρξαν λάθησ’ αυτές τις δύο απόπειρεςπροσέγγισης των Οικοδόμωντης Αυτοκρατορίας;Ναι. Και πιστεύω πως όλοιμαθαίνουμε απ’ τα λάθη μας.Στην παράσταση του 2001δουλεύαμε πάνω σε χαρακτήρεςπολύ μακριά από την ηλικία μας.

Σε οικογενειακές και κοινωνικές καταστάσεις που δεν είχαμε συναντήσει. Ξεκινήσαμε λοιπόν από μία διαφορετική αφετηρία.Σε τέτοιες περιπτώσεις τοαποτέλεσμα μπορεί να είναι αρεστό, μπορεί να είναι πράγματι αποδεκτό από το κοινό, αλλάως προς την υποκριτική δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να είναισωστό. Το σίγουρο είναι ότι δώσαμε το μήνυμα που θέλαμε καιαυτό μας οδήγησε στο βραβείο. ΄Αλλωστε ο σκοπός μιας σχολικήςπαράστασης δεν μπορεί να είναι άλλος από το πέρασμα κάποιουμηνύματος.Σε ότι αφορά την κινηματογραφική προσέγγιση του ίδιου έργου,γίνανε κυρίως λάθη τεχνικής φύσεως, τα οποία όμως διορθώθηκαναργότερα. Οι πειραματικές ταινίες μας αναγκάζουν να επιστρέψουμεπολλές φορές στη διαδικασία της μεταπαραγωγής. Κάποια στιγμήόμως, πρέπει να μπαίνει μια τελεία καθώς το καλύτερο είναι εχθρόςτου καλού. Πάντως προσωπικά απεχθάνομαι τις δικαιολογίες.Πιστεύω πως όποιο λάθος διακρίνουμε στην σκηνή ή στην οθόνηείναι αποκλειστικά λάθος του σκηνοθέτη.Ποια είναι η συνέχεια γι’ αυτήν την ταινία και ποια η συνέχειαγια σένα;Σε ότι αφορά την ταινία, έχοντας υποβληθεί σε πολλά φεστιβάλκινηματογράφου στην Ευρώπη και στην Αμερική, θα ακολουθήσειτην πορεία της, όποια κι αν θα είναι αυτή.Η επόμενη μου ταινία θα είναι κάτι τελείως διαφορετικό.

Είμαι γενικά αισιόδοξος. Καλό είναι όμως να μην χάνει κανείς την σεμνότητάτου. Ο σκηνοθέτης υπηρετεί, δεν υπηρετείται. Η δουλειά μας όμωςείναι πολλές φορές ταυτισμένη με μια εικόνα που δεν είναι η σωστή,δηλαδή κάποιου που φωνάζει και δίνει εντολές χωρίς πολλέςφορές να έχει την απαιτούμενη κατάρτιση. Πρέπει να μην ξεχνάμεότι αποστολή μας είναι να βοηθήσουμε μια ομάδα ανθρώπων νααποδώσει το καλύτερο. Δυστυχώς υπάρχει πολύ αλαζονεία στηδουλειά μας. Εν τέλει είμαστε ότι φαίνεται στο πανί. Αυτό και τίποτεάλλο. Από αυτό κρινόμαστε και από αυτό κρίνεται η συνέχεια για τονκαθένα μας.

INFO

Απόφοιτος : 01
Σκηνοθέτης